Современники ХХ. Столетие белорусского портрета. Национальный художественный музей Республики Беларусь

Лекционный цикл в рамках выставочного проекта «Современники ХХ. Столетие белорусского портрета»

16.12.2018 - 27.01.2019

Мы начинаем новый лекционный цикл в рамках выставочного проекта «Современники ХХ. Столетие белорусского портрета».

На этот раз цикл будет посвящен эволюции развития в ХХ веке одного из самых загадочных и интересных жанров на протяжении всей истории искусств – портрета.

Перед началом каждой лекции вы сможете прослушать 15-минутный «Рассказ об одном из портретов выставки».

Вход на мероприятие по билету в музей.

Программа лектория:

16 декабря в 16.00 - "Поиски национального образа. Белорусский портрет 1920–1930-х годов". Читает Ольга Архипова, искусствовед, ведущий научный сотрудник отдела современного белорусского искусства Национального художественного музея Республики Беларусь

1920-е годы в белорусской культуре ознаменованы большим интересом к «местному колориту» – национальным традициям и народному искусству. Это был период национального возрождения, осмысления собственной истории, когда многие художники стремились расшифровать самобытные традиции прошлого, «разговорить» национальную культуру, начать вести с ней плодотворный диалог в границах профессиональной живописной традиции. Как ощущение времени меняет подходы и манеры художников к изображению человека? Какой он национальный типаж? И можно ли говорить о явлении «белорусского портрета» в искусстве 1920–1930-х гг.?

Обо всем об этом вы узнаете на лекции.

• 23 декабря в 16.00 - "Сталин в белорусском изобразительном искусстве". Читает Александр Гужаловский, доктор исторических наук, профессор кафедры этнологии, музеологии и истории искусств Белорусского государственного университета

На протяжении четверти века – с 1929 по 1953 год – образ Сталина занимал центральное место в советском изобразительном искусстве. Памятники вождю, «отцу народов», генералиссимусу украшали площади, парки и скверы крупных и маленьких городов СССР и стран социалистического лагеря, портреты и жанровые сцены с изображением Сталина год за годом пополняли коллекции музеев. Изобразительная Сталиниана стала ярким примером мифологизации личности в искусстве. О том, как создавался сталинский изобразительный миф в белорусском искусстве, расскажут полотна А. Шибнева, В. Волкова, И. Ахремчика, А. Мозолева, И. Давидовича. Сегодня, когда дым легенд еще не развеян и миф о Сталине еще не умер, но многих свидетельств эпохи уже не существует, когда с постмодернистской иронией современные художники переосмысливают произведения советского времени, у нас есть возможность историзировать сталинскую эпоху в белорусском искусстве, подвергнуть ее рефлексии и, конечно, сформировать о ней свое собственное мнение.

• 13 января в 16.00 - "Это Я! Самопрезентация художника перед лицом вечности в белорусском автопортрете ХХ века". Читает Надежда Усова, искусствовед, ведущий научный сотрудник Национального художественного музея Республики Беларусь

Автопортрет – один из наиболее загадочных жанров в искусстве. Почему один художник без устали всю жизнь пишет себя, как, например, старейший минский нонконформист Виталий Чернобрисов, а другой напишет себя от силы 2–3 раза за всю свою творческую жизнь? При всем типологическом ограничении «человека в раме» автопортреты в искусстве Беларуси – жанр наиболее свободный: есть почти хулиганские карнавальные автопортреты, есть портреты-отражения депрессии и ипохондрии, есть философско-фундаментальные с Музой или Смертью, есть камерно-домашние – с женой, детьми, любимыми животными.

Что такое автопортрет для художника: исповедь, самопрезентация, саморефлексия, нарциссизм, элемент игры со зрителем? Некоторые тонкости автопортретов белорусских художников ХХ века – как интереснейшего подтипа старейшего жанра – вы узнаете на лекции.

• 20 января в 16.00 - "Сквозь ХХ век. Белорусский скульптурный портрет от Малевича до Варвашени". Читает Павел Войницкий, кандидат искусствоведения, доцент кафедры «Дизайн архитектурной среды» Белорусского национального технического университета
• 27 января в 16.00 - "Портрет «открытого» формата. Эпоха перестройки и гласности. 1980–1990-е.". Читает Екатерина Изофатова, куратор выставки, кандидат искусствоведения, заведующий отделом современного белорусского искусства Национального художественного музея Республики Беларусь

ХХ век – один из самых, сложных и во многом противоречивых периодов в развитии искусства. Быстрая смена творческих программ, стилевых ориентиров создала полифоничную и насыщенную картину развития скульптуры этого столетия. К сожалению, представить целостную панораму этого вида искусства в рамках выставочного не представляется возможным. Многие «программные произведения» утрачены навсегда, а у ряда художников в истории белорусского искусства остались только имена. Задача данной лекции – воссоздать общую картину развития белорусской скульптуры рассматриваемого периода в совокупности экспериментальных поисков и классических традиций. Автор раскроет индивидуальность творческих особенностей таких мастеров белорусской скульптуры XX столетия, как Д. Якерсон, А. Грубе, М. Айзенштадт, А. Глебов, С. Селиханов, А. Аникейчик, С. Вакар и многих других.

Конец 1980–1990-х годов – одна из ярких страниц в истории белорусского искусства. Это время кардинальных художественно-эстетических изменений: разделения на «официальный» и «неофициальный» полюса художественной культуры, смены единой концепции социалистического реализма многообразием художественных идей, направлений и течений. Все это, безусловно, отразилось на эволюции жанра портрета. Обостренная чувствительность, присущая эпохе перемен, выразилась в усилении психологического начала, символической содержательности, метафорической иносказательности. Гротеск и ирония, сомнения и тревоги, отказ от сходства с моделью и широкая ассоциативность мышления, душевная боль и отчужденность – такова картина поиска образа человека. Каково «лицо» современника конца ХХ века? Каковы «границы» жанра портрета в искусстве этого периода? Эти и другие вопросы будут рассмотрены на лекции.

Новы лекцыйны цыкл у рамках выставачнага праекта “Сучаснікі ХХ. Стагоддзе беларускага партрэта”

16.12.2018 - 27.01.2019

Мы пачынаем новы лекцыйны цыкл у рамках выставачнага праекта “Сучаснікі ХХ. Стагоддзе беларускага партрэта”.

На гэты раз цыкл будзе прысвечаны эвалюцыі развіцця ў ХХ стагоддзі аднаго з самых загадкавых і цікавых жанраў на працягу ўсёй гісторыі мастацтваў – партрэта.

Перад пачаткам кожнай лекцыі вы зможаце праслухаць 15-хвіліннае "Апавяданне аб адным з партрэтаў выставы".

Уваход на мерапрыемства па білеце ў музей.

Праграма лекторія:

• 16 cнежня ў 16.00 - "Пошукі нацыянальнага вобраза. Беларускі партрэт 1920–1930-х гадоў". Чытае Вольга Архіпава, мастацтвазнаўца, вядучы навуковы супрацоўнік аддзела сучаснага беларускага мастацтва Нацыянальнага мастацкага музея Рэспублікі Беларусь.

1920-я гады ў беларускай культуры адзначаны вялікай цікавасцю да «мясцовага каларыту» – нацыянальных традыцый і народнага мастацтва. Гэта быў перыяд нацыянальнага адраджэння, асэнсавання ўласнай гісторыі, калі многія мастакі імкнуліся расшыфраваць самабытныя традыцыі мінулага, "разгаварыць" нацыянальную культуру, пачаць весці з ёй плённы дыялог у межах прафесійнай жывапіснай традыцыі. Як адчуванне часу змяняе падыходы і манеры мастакоў да адлюстравання чалавека? Які ён нацыянальны тыпаж? І ці можна гаварыць пра з'яву «беларускага партрэта» ў мастацтве 1920–1930-х гг.?

Пра ўсё пра гэта вы даведаецеся на лекцыі.

• 23 снежня ў 16.00 - "Сталін у беларускім выяўленчым мастацтве". Чытае Аляксандр Гужалоўскі, доктар гістарычных навук, прафесар кафедры этналогіі, музеялогіі і гісторыі мастацтваў Беларускага дзяржаўнага ўніверсітэта.

На працягу чвэрці стагоддзя – з 1929 па 1953 год – вобраз Сталіна займаў цэнтральнае месца ў савецкім выяўленчым мастацтве. Помнікі правадыру, «бацьку народаў», генералісімусу ўпрыгожвалі плошчы, паркі і скверы вялікіх і маленькіх гарадоў СССР і краін сацыялістычнага лагера, партрэты і жанравыя сцэны з выявай Сталіна год за годам папаўнялі калекцыі музеяў. Выяўленчая Сталініяна стала яркім прыкладам міфалагізацыі асобы ў мастацтве. Пра тое, як ствараўся сталінскі выяўленчы міф у беларускім мастацтве, раскажуць палотны А. Шыбнёва, В. Волкава, І. Ахрэмчыка, А. Мазалёва, І. Давідовіча. Сёння, калі дым легенд яшчэ не развеяны і міф пра Сталіна яшчэ не памёр, але многіх сведчанняў эпохі ўжо не існуе, калі з постмадэрнісцкай іроніяй сучасныя мастакі пераасэнсоўваюць творы савецкага часу, у нас ёсць магчымасць гсітарызаваць сталінскую эпоху ў беларускім мастацтве, падвергнуць яе рэфлексіі і, вядома, сфарміраваць пра яе сваё ўласнае меркаванне.

• 13 студзеня ў 16.00 - "Гэта я! Самапрэзентацыя мастака перад тварам вечнасці ў беларускім аўтапартрэце ХХ стагоддзя". Чытае Надзея Усава, мастацтвазнаўца, вядучы навуковы супрацоўнік Нацыянальнага мастацкага музея Рэспублікі Беларусь.

Аўтапартрэт – адзін з найбольш загадкавых жанраў у мастацтве. Чаму адзін мастак без стомы ўсё жыццё піша сябе, як, напрыклад, найстарэйшы мінскі нонканфарміст Віталь Чарнабрысаў, а другі напіша сябе ад сілы 2–3 разы за ўсё сваё творчае жыццё? Пры ўсім тыпалагічным абмежаванні «чалавека ў раме» аўтапартрэты ў мастацтве Беларусі – жанр найбольш свабодны: ёсць амаль хуліганскія карнавальныя аўтапартрэты, ёсць партрэты-адлюстраванні дэпрэсіі і іпахондрыі, ёсць філасофска-фундаментальныя з музай або Смерцю, ёсць камерна-дамашнія – з жонкай, дзецьмі, любімымі жывёламі.

Што такое аўтапартрэт для мастака: споведзь, самапрэзентацыя, самарэфлексія, нарцысізм, элемент гульні з гледачом? Аб некаторых тонкасцях аўтапартрэтаў беларускіх мастакоў ХХ стагоддзя – як найцікавейшага падтыпу аднаго са старэйшых жанраў – вы даведаецеся на лекцыі.

• 20 студзеня ў 16.00 - "Скрозь ХХ стагоддзе. Беларускі скульптурны партрэт ад Малевіча да Варвашэні". Чытае Павел Вайніцкі, кандыдат мастацтвазнаўства, дацэнт кафедры «Дызайн архітэктурнага асяроддзя» Беларускага нацыянальнага тэхнічнага ўніверсітэта.

ХХ стагоддзе – адзін з самых, складаных і шмат у чым супярэчлівых перыядаў у развіцці мастацтва. Хуткая змена творчых праграм, стылявых арыенціраў стварыла поліфанічную і насычаную карціну развіцця скульптуры гэтага стагоддзя. На жаль, прадставіць цэласную панараму гэтага віду мастацтва ў рамках выставачнага не ўяўляецца магчымым. Многія «праграмныя творы» страчаны назаўжды, а ў шэрага мастакоў ў гісторыі беларускага мастацтва засталіся толькі імёны. Задача дадзенай лекцыі – узнавіць агульную карціну развіцця беларускай скульптуры разглядаемага перыяду ў сукупнасці эксперыментальных пошукаў і класічных традыцый. Аўтар раскрые індывідуальнасць творчых асаблівасцей такіх майстроў беларускай скульптуры XX стагоддзя, як Д. Якерсон, А. Грубэ, М. Айзенштат, А. Глебаў, С. Селіханаў, А. Анікейчык, С. Вакар і многіх іншых.

• 27 студзеня ў 16.00 - "Партрэт «адкрытага» фармату. Эпоха перабудовы і галоснасці. 1980–1990-я". Чытае Кацярына Ізафатава, куратар выставы, кандыдат мастацтвазнаўства, загадчык аддзела сучаснага беларускага мастацтва Нацыянальнага мастацкага музея Рэспублікі Беларусь.

Канец 1980–1990-х гадоў – адна з яркіх старонак у гісторыі беларускага мастацтва. Гэта час кардынальных мастацка-эстэтычных змен: падзелу на «афіцыйны» і «неафіцыйны» полюсы мастацкай культуры, змены адзінай канцэпцыі сацыялістычнага рэалізму разнастайнасцю мастацкіх ідэй, напрамкаў і плыняў. Усё гэта, безумоўна, адбілася на эвалюцыі жанру партрэта. Абвостраная адчувальнасць, уласцівая эпосе змен, перадалася ва ўзмацненні псіхалагічнага пачатку, сімвалічнай змястоўнасці, метафарычнай іншасказальнасці. Гратэск і іронія, сумненні і трывогі, адмова ад падабенства з мадэллю і шырокая асацыятыўнасць мыслення, душэўная боль і адчужанасць – такая карціна пошуку вобраза чалавека. Які “твар" сучасніка канца ХХ стагоддзя? Якія “межы” жанру партрэта ў мастацтве гэтага перыяду? Гэтыя і іншыя пытанні будуць разгледжаны на лекцыі.